Historia węgierskiego, szlacheckiego rodu Kalnassych, mieszkających niegdyś na Warmii

Chcemy zainteresować Państwa mało znaną a ciekawą historią węgierskiego, szlacheckiego rodu Kalnassych, mieszkających niegdyś na Warmii. Według ustaleń Edwarda Martuszewskiego („Polscy i niepolscy Prusacy”, Wydawnictwo Pojezierze 1974) oraz najnowszych badań prof. dr. hab. Janusza Jasińskiego (jeszcze nieopublikowanych), najstarszy z rodu Kalnassych, Zygmunt, w pierwszej połowie XVIII wieku był burgrabią Barczewa (Wartemborka). W jednym z kościołów Barczewa znajduje się również inny ślad węgierski, renesansowy nagrobek Andrzeja Batorego i jego brata Baltazara.

Synem Zygmunta był Joachim Kalnassy, pisarz, poeta, tłumacz, kustosz katedry we Fromborku, kanonik warmiński a także przez 30 lat osobisty sekretarz biskupa Ignacego Krasickiego. Młodszy brat Zygmunta, Andrzej Michał Kalnassy, od 1738 do 1748 roku, a więc do swojej śmierci gospodarzył w Gągławkach, które nabył od starszego brata. Andrzej Michał Kalnassy został pochowany w kościele w Bartągu. Na jego płycie nagrobnej znajdującej się przed ołtarzem, wyryto łaciński napis SUAE REGIS MAJAESTATIS IN POLONIA LAUTENANTIUS (porucznik polskiego króla jegomości).

Przed Andrzejem Michałem w Gągławkach gospodarzyła Anna Kalnassy, żona Zygmunta Kalnassy. Za jej czasów, na podstawie bulli papieskiej z 1733 roku i po pięciu latach starań, biskup warmiński Krzysztof Szembek uzyskał zgodę papieża Klemensa XII na zmianę w Gągławkach prawa magdeburskiego na korzystniejsze prawo chełmińskie. Życzeniem Stolicy Apostolskiej było utrwalenie tego faktu w kamiennej tablicy, która została ustawiona na specjalnym postumencie w gągławskim parku. Z czasem tablica uległa zniszczeniu, a po konserwacji umieszczono ją w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur, Oddział w Lidzbarku Warmińskim. Jak pisał dyrektor Muzeum Janusz Cygański:...”jest ona jednym z historycznie najważniejszych tego rodzaju dokumentów z przeszłości Warmii”...

Stowarzyszenie Miłośników Rusi nad Łyną podjęło starania wykonania kopii zabytkowej tablicy dokumentującej pobyt Węgrów na Warmii i umieszczenie jej w XIV- wiecznym kościele w Bartągu, gdzie spoczywa Andrzej Michał Kalnassy. Inicjatywa ta spotkała się z pełną życzliwością księdza Leszka Kuriaty, proboszcza parafii Bartąg. Dyrekcja Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie wyraziła zgodę na wykonanie kopii, deklarując pomoc oraz konsultacje merytoryczne, obecni właściciele Gągławek także włączają się do tego przedsięwzięcia. Przewidujemy uroczyste odsłonięcie i poświęcenie kopii historycznej tablicy z udziałem biskupa Diecezji Warmińskiej. Wtedy też zostanie odprawiona msza święta w intencji spoczywającego w bartąskim kościele Andrzeja Michała oraz członków rodu Kalnassych.

Głównym organizatorem uroczystości jest Starosta Olsztyński. Przewidujemy, że kopię tablicy wykonamy do września br. i wtedy nastąpi jej uroczyste odsłonięcie i poświęcenie w obecności przedstawicieli ambasady Węgier. Szczegółowy program i datę tego wydarzenia prześlemy Państwu po uzgodnieniu z organizatorami.

Mamy nadzieję na zainteresowanie Państwa mało znanym węgierskim wątkiem, ewentualną współpracę, również finansową przy wykonaniu kopii, a także udział w uroczystości odsłonięcia i poświęcenia tablicy. Koszt wykonania tablicy o wymiarach 110 x 130 cm wynosi brutto 10 500 zł, wpłat można dokonywać na konto Stowarzyszenia Miłośników Rusi nad Łyną z dopiskiem „tablica Kalnassych”.


Andrzej Małyszko
Ruś 34 10-687 Olsztyn tel. 601 38 52 97

TŁUMACZENIE 
tekstu łacińskiego znajdującego się na oryginale tablicy na język polski. Tłumaczenia dokonała dr Danuta Bogdan z Ośrodka Badań Naukowych w Olsztynie.

Na wieczną rzeczy pamiątkę 
Te dobra zwane Gągławkami 
Wraz z małą częścią do nich przyłączoną 
Według mapy sporządzonej przez 
Przysięgłego geometrę prowincji Peicherta 
z nadania Najdostojniejszego Pana Naszego papieża 
Klemensa XII na mocy bulli datowanej w Rzymie w przeddzień 
Kalendy lipca [30 czerwca] 1733 roku Czcigodnej Annie Kalnassy,
jej dziedzicom i spadkobiercom 
Przez Najjaśniejszego Księcia Krzysztofa hrabiego 
na Słupowie Szembeka biskupa Warmińskiego 
komisarza do [Stolicy] Apostolskiej 
prawo chełmińskie na wieczne czasy zostało nadane