Spotkanie na Gościńcu Niborskim (w czerwcu)

5 czerwca 2010 r. Rajd rowerowy, integracyjny, Gościńcem Niborskim jest przedsięwzięciem turystycznym w zamierzeniu cyklicznym, jednocześnie jest dobrym pretekstem do poznania szlaku, którego dzieje sięgają średniowiecza. Gościniec Niborski jest fragmentem starego traktu Warszawa-Królewiec, przez setki lat spełniający ważną rolę, dziś zapomniany, wart jest przypomnienia. Jest to zadanie nowatorskie obecnie opisywane przez historyków, zostanie też poddane badaniom archeologicznym.

Trasa rajdu: Olsztyn, Bartąg, Muchorowo, Ząbie, Kurki, Brzeźno Łyńskie, Napiwoda, Nidzica.
Zasięg terytorialny: miasto Olsztyn, powiat olsztyński, gmina Stawiguda, gmina Olsztynek, gmina Nidzica, powiat Nidzicki.

Gościniec Niborski jest jednym z dziesięciu traktów wychodzących z Olsztyna, ale jedyny, który poza małymi fragmentami nie został utwardzony. Jest to fragment trasy Warszawa-Królewiec. Tędy mogli jeździć królowie i biskupi, a także wielcy humaniści Odrodzenia: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Andrzej Frycz-Modrzewski. Na tej trasie można znaleźć historyczne wątki napoleońskie i związki z królem Jagiełło, tą drogą powstańcy listopadowi wracali do domu, z tej drogi korzystał Mikołaj Kopernik kiedy odwiedzał Bartąg lub Pluski. Tu przeszłość lokalna przecina się z historią polską, pruską, niemiecką i europejską. Przez stulecia przebieg trasy ulegał niewielkim zmianom, co można prześledzić przeglądając stare mapy. Jedną z najciekawszych jest mapa Schroettera (1796-1802), wyraźnie pokazująca trasę gościńca: z Olsztyna do Bartąga, dalej pomiędzy jeziorami Łańskie i Pluszne do Ząbia, Kurek, Brzeźna Łyńskiego, Napiwody i Nidzicy. Ostateczna trasa rajdu została wytyczona między innymi na podstawie tej mapy.
Rajd rowerowy Gościńcem Niborskim jest dobrym pretekstem do poznania tej niezwykle interesującej trasy, planowana impreza ma też ważny społecznie cel integracyjny: w rajdzie wezmą udział osoby niepełnosprawne na rowerach i wózkach, dlatego trasa zostanie odpowiednio przygotowana zapewniając bezpieczeństwo przejazdu.

Gościńcem Niborskim zainteresowane jest Studenckie Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej przy Katedrze Planowania i Inżynierii Przestrzennej UWM zgłaszając chęć do udziału w rajdzie i imprezach okołogościńcowych. Jedną z takich imprez będzie wytyczanie na podstawie starych map obiektów dziś już nieistniejącego folwarku zwanego Starym Dworem (na obecnym terenie UWM). Stary Dwór został lokowany w 1390 roku przez Kapitułę Warmińską, a Gościniec Niborski przebiegał przez ten folwark. Wytyczenie dawnych obiektów połączone z poszukiwaniem reliktów przeszłości spopularyzuje historię tego fragmentu miasta i Uczelni.
Przewiduje się tez penetrację dna jeziora Stary Dwór przez uczelniany klub płetwonurków Skorpena, wszak obiekty folwarczne stały bezpośrednio nad jeziorem przez około 600 lat.
Do zadań związanych z gościńcem należy zaliczyć rozpoznanie archeologiczne wybranych partii przebiegu trasy gościńca w tym: 1.penetracja podwodna reliktów przeprawy mostowej (prawdopodobnie z XVI w) wraz ze wstępną inwentaryzacją reliktów konstrukcji na odnodze jeziora Plusznego (tzw. Most Kopernika), 2.kwerenda archiwalna i kartograficzna związana z uchwyceniem przepraw i infrastruktury towarzyszącej traktowi wraz z rozpoznaniem powierzchniowym wybranych odcinków gościńca.
Obecnie przygotowywana jest publikacja książkowa o gościńcu, której autorami są: prof. Janusz Jasiński - historyk, prof. Zofia Rzepecka - geodeta, Stanisław Dąbrowski - przyrodnik i leśnik, Adam Płoski - historyk, Jarosław Sobieraj - archeolog.

Rajd oraz wszystkie imprezy towarzyszące niewątpliwie przyczynią się do popularyzacji historii Warmii i Mazur, wzmocnią poczucie tożsamości regionalnej, popularyzację ciekawych miejsc w regionie, promowanie integracyjnej turystyki rowerowej oraz powstanie nowego, regionalnego produktu turystycznego.

Partnerzy biorący udział w realizacji zadania: Marszałek Województwa - patronat rajdu 2009, Urząd Miasta Olsztyn, Powiat Olsztyński, Urząd Gminy Stawiguda, Urząd Gminy Olsztynek, Urząd Gminy Nidzica, Powiat Nidzicki, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Nadleśnictwo Nowe Ramuki, Nadleśnictwo Nidzica, Towarzystwo Naukowe im. W. Kętrzyńskiego, Muzeum Warmii i Mazur, Instytut Archeologiczny UMK- Toruń, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddz. Olsztyn PTTK, Warmińsko-Mazurska Federacja Sportu Osób Niepełnosprawnych. Patronat Medialny: Radio Olsztyn, Gazeta Wyborcza, Gazeta Olsztyńska, Radio Planeta.

Opracował Andrzej Małyszko
Ruś, grudzień 2009